Taşımacılık alanında faaliyetlerin sürdürülebilmesi ve düzenliliğini koruyabilmesi adına, gerekli taşımacılık düzenlemeleri tesis ediliyor. Taşımacılık düzenlemeleri bahsi geçen durumların yanı sıra, tarafların haklarını da korumaya odaklanıyor. Tarafların haklarını korumada ve faaliyetlerin düzenlenmesinde taşıma senedi kullanılıyor. Taşıma senedi, tarafların birbirinin istemi üzerine özel olarak düzenleniyor. Taşıma senedi üç nüsha olarak düzenleniyor. Bu üç nüshanın da özgünlüğünü korumak önem arz ediyor. Gönderen tarafından imzalanan taşıma senedi, göndericinin talebine bağlı olarak, taşıyıcı tarafından da imzalanabiliyor. Taşıma senedi üzerine atılacak imza, el yazısı olabileceği gibi, mühür veya damga şeklinde de olabiliyor. Gerekli imzaların atıldığı taşıma senetlerinin ilki, gönderen tarafta, diğeri eşya ile birlikte, sonuncusu ise taşıyıcı tarafta kalıyor.

Taşıma Senedi Nedir?
Taşıma senedi, konşimento olarak da biliniyor. ‘’Taşıma senedi nedir?‘’ sorusuna; ‘’Üzerinde gönderici, alıcı, ihbar mercii gibi pek çok bilginin yer aldığı önemli bir belgedir.’’ şeklinde yanıt verilebiliyor. Taşıma senedi, göndericinin gönderdiği malların, alıcı tarafından teslim alınabilmesi adına zorunlu bir belgedir. Malın alıcısına önceden gönderilmesi gereken bu belge olmaksızın, alıcı kendisine gönderilen malları teslim alamıyor. O sebeple ‘’Taşıma senedi zorunlu mu?’’ sorusu, alıcının malları teslim alabilmesi için zorunlu bir belge şeklinde cevaplanabiliyor. Taşıma sözleşmesinin tarafları, gönderen ve taşıyıcıdan oluşuyor. Taşımanın konusunu ise, gönderilen mal oluşturuyor. Taşıma senedi, taşıyıcı, taşıma ve taşınılan ürün ücreti, eşya veya yolcu, taşıma için kullanılan araç çerçevesinde hazırlanıyor. Bahsi geçen unsurlar arasından, ücret ve taşıma vaadinin kesinlikle belgede yer alması büyük önem arz ediyor.

Taşıma senedi düzenlenirken, tarafların hükümleri önem kazanıyor. 3 nüsha olarak hazırlanan taşıma senedinin gerekli yaraflarda teslimat zamanında önce bulunması gerekiyor. El imzası veya mühür gibi farklı şekillerde imzalanabilen taşıma senetleri, düzenlenmemiş de olabiliyor. Taşıma senedinin düzenlenmemiş olması durumunda, tarafların, karşılık ile taşıma sözleşmesi kurması gerekiyor. Taşıma sözleşmesi; Türk Ticaret Kanunu uyarınca, tarafların karşılıklı anlaşma yaptığına dair bir kanıt unsuru olarak kabul görülüyor.

Taşıma senedinin düzenlenmediği durumlarda, tarafların karşılıklı uyuşan beyanları yeterli olarak kabul ediliyor. Taşıma sözleşmesi her iki tarafa da tam borç yükleyen bir sözleşme olarak görülüyor. Çünkü taşıma sözleşmesinde ücret göndericiye, eşya taşınması borcu ise taşıyıcıya mal ediliyor. Türk Ticaret Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu’na göre taraflar şartlar ve taşıma faaliyetleri konusunda anlaştığında, taşıma sözleşmesi geçerlilik kazanıyor.

Taşıma Senedi Çeşitleri
Taşıma senedi çeşitleri, deniz, kara, hava ve demiryolu olmak üzere kendi içerisinde dörde ayrılıyor. Konşimento olarak da bilinen taşıma senetleri, malların taşınma yollarına bağlı olarak farklı şekillerde düzenlenerek, taşınma yoluna uygun hale getiriliyor. Taşıma senedi çeşitleri aşağıdaki gibidir;

Deniz Konşimentosu
Göndericinin isteği üzerine, belli gerekliliklerin yer alarak taşıyıcı tarafından düzenlenen taşıma senedine deniz konşimentosu deniliyor. Deniz konşimentosu yalnızca, gönderimin deniz üzerinden yapıldığı durumlar için geçerlilik gösteriyor. Taşıyıcı veya gemi acentası, deniz konşimentosu ile, malın yüklendiğini ve belirlenen şekilde taşınacağını hatta varış noktasında alıcısına eksiksiz şekilde teslim edileceğini taahhüt ediyor. Kıymetli evrak niteliği taşıyan deniz konşimentosunda belirli hususlara dikkat edilmesi önem arz ediyor. Örneğin, CF veya CIF teslim teslim şekillerinin kabul gördüğü taşıma senedinde, navlun peşin ödenmiştir ibaresinin yer alması gerekiyor. Navlun peşin ödenmiştir ifadesi, belgeler üzerinde “Freight Prepaid” şeklinde yer alabiliyor. Navlun ücretinin faturaya dahil edilmediği durumlarda, taşıma senedinde bahsi geçen ibarenin yer alması önem teşkil ediyor. Malları teslim alacak tarafa göre düzenlenen taşıma senetleri kendi içerisinde üçe ayrılıyor. Bunlar nama yazılı konşimento, emre ve hamiline yazılı konşimentolar olarak ifade ediliyor.

Nama Yazılı Konşimento: Ciro yolu ile devredilmesi mümkün olmayan taşıma senedine deniliyor. Bu taşıma senetlerinde devrin mümkün olabilmesi için, malların teslim edilmesi zorunlu kılınıyor.
Hamiline Yazılı Konşimento: Dış ticarette en riskli taşıma belgesi hamiline yazılı konşimento olarak biliniyor. Bu tip taşıma senetlerinin üzerinde hamiline ibaresi yer alıyor. Riskli bir yapıya sahip oldukları için kullanımı pek tercih edilmeyen hamiline taşıma senetleri, nadir olarak tercih ediliyor. Çünkü hamiline konşimento gereğince, konşimentoyu elinde bulunduran taraf, malların kendisine teslim edilmesini isteme yetkisini taşıyor.
Havayolu Konşimentosu
Havayolu konşimentosu bir makbuz niteliği taşıyor. Diğer konşimentolar gibi kıymetli evrak olarak görülmüyor. Havayolu konşimentosunun, mülkiyeti devredilemiyor. Bazı yönlerden nama yazılı konşimento ile benzerlik gösteren havayolu konşimentosu, ithalatçı adına düzenleniyor. Bu düzenleme ise üç tanesi orjinal olmak kaydıyla on iki nüsha şeklinde yapılıyor. Bu gönderim şeklinde mallar uçak ile teslim ediliyor. Teslim edileceği kişi, düzenlenen senedin üzerinde belirtilen ithalatçı oluyor. Orijinal nüshalardan ilki havayolu şirketine teslim ediliyor. İkincisi ithalatçıya teslim edilirken, üçüncüsü ise ihracatçıya teslim ediliyor.

Demiryolu Hamule Senedi
Hamule, arapçadan geliyor. Yük anlamına gelen hamule, malların demiryolu ile taşınacağını gösteriyor. Demiryolu hamule senedi, gönderen ile taşıyıcı idaresi arasında yapılan anlaşma sözleşmesini ifade ediyor. Demiryolu hamule senedi, toplam altı nüsha olarak hazırlanıyor. Bu senetlerin dört nüshasını ‘’Hamule Senedi Duplikatası’’ oluşturuyor. Bahsi geçen bu nüsha, malın mülkiyetini temsil ediyor. Aynı zamanda malların demiryolu idaresi tarafından teslim alındığını ifade eder bir belge niteliği taşıyor.

Karayolu Taşıma Senedi
Karayolu taşıma senedi, kamyon konşimentosu olarak da biliniyor. Kamyon konşimentosu, kamyon ve tır ile yapılan uluslararası taşımacılık işlemlerinde kullanılıyor. Kamyon konşimentosu, üç nüsha olarak hazırlanıyor. Birinci nüsha gönderene veriliyor. İkinci nüsha mal ile birlikte gidiyor. Üçüncü nüsha ise taşıma firmasına teslim ediliyor. İkinci nüshanın teslim edilmesi ile taşıyıcının alıcının talimatına uyma zorunluluğu doğuyor. Bu belgenin en önemli özelliğini ise, gönderilecek mal veya eşyaların belirli bir sayıda, marka ve numaralarla, ambalaj yapılmış şekilde ve iyi durumda olduğunu gösteren ‘’teslim alındı-sevk edilecektir’’ hükmünde olmasını sağlayan makbuz görevi görmesi oluşturuyor.

Taşıma Senedinin İçeriği
Taşıma senedinin resmi olarak kabul edilebilmesi için bazı gereklilik ve bilgileri içerisinde barındırması zorunlu kılınıyor. Taşıma senedi içerisinde yer alan kayıtlar aşağıdaki gibi listelenebilir;

Belgenin düzenlenme yeri ve tarihi,
Gönderen şahıs, kurum veya kuruluşun, adı, soyadı veya ticaret unvanı,
Gönderen şahıs, kurum veya kuruluşun adresi,
Gönderiyi taşıyacak olan taşıyıcının adı, soyadı veya ticaret unvanı ve adresi,
Gönderilen malların teslim alınacağı yer ve gün,
Gönderilen malların teslim edileceği yer ile ilgili bilgiler,
Gönderilen malların adı, soyadı veya ticaret unvanı ve adresi,
Planların aksi şekilde ilerleme ihtimaline karşın gerektiğinde ulaştırabilecek bildirim adresi,
Eşyanın türünün anlaşılabileceği ibareler. Bu gönderilen malın olağan işareti veya tehlikeli malların saptanmasının yapılabileceği önemli ibareler,
Taşınacak paketlerin adedi, sayısı, işaretleri ve numaraları,
Eşyanın net olmayan ağırlığı,
Taşımanın ne kadar süre içerisinde yapılacağına dair bilgilendirme,
Taraflar tarafından kararlaştırılan taşıma ücreti,
Ürünün teslim edilme zamanına kadar ortaya çıkabilecek giderler,
Gönderilecek malın taşıma ücretinin, gönderici dışında biri tarafından ödenmesi durumunda, bu kişi ile ilgili gerekli kayıtlar,
Eşyanın gümrük ve diğer resmî işlemlerine ilişkin detaylı talimatlar,
Son olarak taşıma senedine tarafların eklenmesini istediği veya uygun gördüğü farklı kayıtlar da konulabiliyor.
Taşıma Senedi Örneği
Taşıma senetleri, malların gönderim şekillerine bağlı farklılık gösteriyor. Farklı gönderim şekilleri için hazırlanan örnek taşıma senedi nüshaları aşağıdaki gibidir;

Denizyolu Taşıma Senedi
Havayolu Taşıma Senedi
Demiryolu Taşıma Senedi
Karayolu Taşıma Senedi