Menşe belgesi, menşe şahadetnamesi olarak da biliniyor. Menşe belgesi; bir ürünün, nerede yetiştirildiğini veya üretildiğini belirtiyor. Menşe kelimesi bir eşyanın ekonomik maliyetini ifade etmek için kullanılıyor. Menşe kavramı ise bir malın sahip olduğu ekonomik değerin, hangi ülkeye ait olduğunu ifade etmek için kullanılıyor. Örneğin; Türk menşeli ürünler arasında, Türkiye topraklarından çıkarılan mineral ürünler bulunuyor. Bir ürünün menşeli ürünler arasına girebilmesi için sahip olması gereken özellikler yetkili birimlerce belirleniyor. Gümrük Kanunu’na göre Türk menşeli ürünlere verilebilecek örnekler aşağıdadır;

Türkiye’de çıkarılan madenler,
Türkiye’de hasat edilen bitkiler,
Türkiye’de doğan ve Türkiye sınırlarında yetiştirilen hayvanlar,
Türkiye deniz ve göllerinde tutulan balık ve diğer avcılık ürünleri,
Türkiye menşeli ürünlere daha pek çok örnek verilebiliyor. Bir ürünün menşe belgesine sahip olabilmesi için, o ürünün bahsi geçen ülke içerisinde ve başka bir ülkenin girdisi olmadan üretilmesi zorunlu koşuluyor. Örneğin, Türkiye’de üretilen bir ürünün üretiminde, başka bir ülkenin girdileri kullanılıyorsa ya da sözü geçen ürün farklı bir ülkeden ihraç edilerek, bir diğer ülkede üretiliyor ise, ürünün menşei kazanıp kazanmadığı yetkili mercilerce araştırılarak belirleniyor.

Menşe İspat Belgesi Nedir?
15 Haziran 1997 yılında, İstanbul Deklarasyonu kuruldu. İstanbul Deklarasyonu ile de Gelişen Sekiz Ülke Örgütü bir araya getirildi. Gelişen Sekiz Ülke Örgütü içerisinde yer alan ülkeler arasında; Mısır, Bangladeş, Endonezya, İran, Nijerya, Malezya, Türkiye ve Pakistan bulunuyor.

Gelişen Sekiz Ülke Örgütü arasında, ‘’Tercihli Ticaret Anlaşması Çerçevesindeki Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik’’ Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanmış olup, resmi gazetede yayınlanmıştır. Yönetmelik gereğince, bahsi geçen anlaşmayı onaylayan ülkeler arasında, tercihli ticaret kapsamında yapılacak iş birliklerinde “Menşe ispat belgesi” kullanımı zorunlu hale getirildi.

Kısaca menşe ispat belgesi için, Gelişen Sekiz Ülke Örgütü’ne dahil olan ülkelere yönelik ihracatta kullanılan belge denilebilir. Menşe ispat belgesi, resmi temsilci tarafından, bahsi geçen belgenin arkasında yer alan kurallara uygun olacak şekilde elektronik ortamda dolduruluyor. Bu belgenin doldurulması, ihracatçı tarafından da gerçekleştirilebiliyor. Menşe ispat belgesi alınabilmesi için henüz doldurulmamış boş belge, İhracatçı Birliği’nden satın alım yapan ülke, belgenin onaylanabilmesi adına, sistem üzerinden o birliğe yönlendiriliyor. Gönderilen belge, yetkili personel tarafından büyük bir titizlikle kontrol ediliyor. Onaylanması durumunda belge, gerekli vize işleminin sürdürülebilmesi için, gümrük idaresine teslim ediliyor.

Menşe ispat belgesi incelendiğinde, İran ve Malezya için ayrı ispat belgelerinin mevcut olduğu görülüyor. İran ve Malezya için özel olarak hazırlanan belgede, söz konusu eşyanın iki ülke için de uyum göstermesi bekleniyor.

Menşe ispat belgesi hazırlanırken, düzenleme şekli de önem arz ediyor. Menşe ispat belgesi düzenlenirken, bu işlem farklı nedenler çerçevesinde farklılık gösterebiliyor.

Menşe Belgesi Nasıl Alınır?
Türkiye sınırları içerisinde menşe belgesi almak için, bu belgenin gerekli yerlerden temin edilmesi ve onaylanması gerekiyor. Menşe belgesi formu, ilgili ticaret ve sanayi odalarından temin edilebiliyor. Firmalar tarafından tanzim edilen menşe belgeleri yine aynı ilgili merciler tarafından onaylanıyor. Menşe belgesinin yetkili merciler tarafından onaylanabilmesi için bazı gerekliliklerin yerine getirilmesi gerekiyor. O sebeple menşe belgesi alınmak istenen ürünün veya eşyanın, Türkiye menşeli olduğunu kanıtlayıcı belgelerin yetkili odalara sunulması önem arz ediyor. Menşe belgesi almak isteyen ülkeler için, gerekli menşe kuralları uygulanıyor. Uygulanan menşe kuralları, tercihli veya tercihsiz olmak üzere ikiye ayrıldığı için, belgelerin düzenlenmesinde farklı gereklilikler veya belgeler aranabiliyor.

Örneğin, ülkelerin ulusal mevzuatında bulunan menşe kuralları esas alınacaksa, dış ticarete konu olan ürün ürün, iki ülke arasında ticarete dayalı bir anlaşmanın bulunmaması gerekiyor. İki ülke arasında ticarete dayalı bir anlaşma yoksa, ancak o şekilde ülke mevzuatlarında yer alan menşe kuralları geçerlilik kazanıyor. Bu gibi bir durumda, menşe kavramına, tercihli olmayan menşe deniliyor. Tercihli olmayan menşe ibaresini kazanan eşyalar, menşe şahadetnamesi ile belgeleniyor. Menşe şahadetnamesi, menşe ülkenin yetkili mercileri tarafından özel olarak düzenleniyor.

Bahsi geçen durumda menşe şahadetnamesinde yer alması zorunlu olan mevzuatlar aşağıdaki gibi listelenebilir;

Eşyayı gönderen ülke, şahıs, kurum veya kuruluşun adı ve soyadı bilgileri,
Belgede bahsi geçen ürün veya eşyanın Türkiye’de ulaşacağı şahıs, kurum veya kuruluşun adı ve soyadı bilgileri,
Kapların marka, numara ve sayılarının nizami ve detaylı şekilde bildirilmesi,
Eşya veya ürünün, cinsi, net ve brüt ağırlığı gibi bilgilerin belirtilmesi.
Eşya veya ürünün kıymeti ve hangi yolla yollanacağına dair gönderim şeklinin belirtilmesi,
Menşe Şahadetnamesini veren yetkili makamın, onayladığına dair, imza ve mührü,
Son olarak ise, eşya o ülkede bir değişiklik gördüyse, gördüğü değişikliğin detaylı tanımı ile ürüne uygulanan değişikliklerden ötürü gönderici ülke menşeli olarak adledilmiş ise, bu konu ile ilgili detaylı bir açıklama.
Yukarıda bahsi geçen tüm bilgilerin iletilmemesi durumunda, ürün ile alakalı ciddi şüphe uyandıran hususlar yaşanabiliyor. Bu hususlarda, gönderici ülkeden, kanıt talep edilebiliyor.

Menşe Kuralı Nedir?
“Menşe kuralı nedir?” sorusu; ‘’Eşya veya ürünün menşeinin tespit edilebilmesi amacıyla kullanılan belirleyici ve detaylı hükümlere verilen ad.’’ şeklinde yanıt buluyor. Menşe kuralı iki alt başlık altında incelenebiliyor.

Tercihli Menşe Kuralları
Tercihli menşe kuralı, Bakanlar Kurulu Kararı ile belirleniyor. Türkiye, bazı ülke veya ülke grupları ile anlaşma halinde bulunuyor. Yapılan bu anlaşmalar, bahsi geçen ürün veya eşyalar için tercihli bir tarife uygulamasını gerektiriyor. Karşılıklı Taviz Verilmesi Esasına dayanan tercihli menşeye ilişkin önemli düzenlemeler aşağıdaki gibidir;

Serbest Ticaret Anlaşmaları Kapsamında Ticaret
Avrupa Birliği ile Tarım Ürünleri Ticareti
Avrupa Birliği ile AKÇT Ürünleri Ticareti
Tek Taraflı Taviz Verilmesi Esasına Dayananlar
Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi
Tercihli Olmayan Menşe Kuralları
Tercihli olmayan menşe kuralları, tercihsiz menşe kuralları olarak da biliniyor. Tercihsiz menşe kuralları, menşe sapmasının önlenmesi adına büyük önem teşkil ediyor. Eşya veya ürün ithalat veya ihracatçısı olan ülkeler arasında önceden yapılmış bir anlaşma yok ise, menşei ülkelerin şahsi mevzuatlarında bulunan kurallar göz önünde bulundurularak belirleniyor. Bu duruma; eşyanın tercihli olmayan menşei deniliyor. Türkiye’de tercihli olmayan menşeinin belirlenmesinde geçerli olan kuralları bulunuyor. Bu kurallar gümrük mevzuatı esas alınarak belirleniyor.

Menşe Belgesi Örneği
Menşe belgesi için pek çok örnek bulunuyor. Menşe belgesi üzerinde yer alan bilgiler, gönderici ülke, alıcı ülke, ürün veya eşya özellikleri gibi kavramlar dahilinde farklılık gösterebiliyor.

Exporter (name, address, country) Exportateur (nom, adresse, pays)
İhracatçı (ismi, adresi, memleketi)

İhracatçı Firmanın Ünvanı

Açık Adresi

AA MAKİNE TEKS. SANTUR. İNŞ.TAAH.

NAKLİYATVE TİC.LTD.ŞTİ

Trabzon/ TURKEY

No A 256482
CERTIFICATE OF ORIGIN

CERTIFICAT D’ORIGINE

MENŞE ŞAHADETNAMESİ

Consignee (name, address, country)Destinataire (nom, adresse, pays)
Alıcı (ismi, adresi, memleketi)

İthalatçı Firmanın Ünvanı

Açık Adresi

Yerleşik Olduğu AB Ülkesi

AB LTD

VN:200 145 226 METRO AHMETELİS

MİNDİNARETERİLOTORİ TİFLİS/ GÜRCİSTAN

Particulars of transport (where required)Renseignements relatifs au transport (le cas échéant)
Nakliye ile ilgili malumat (lüzumu halinde)

TIR

Marks & Numbers, Number and kind of packages; Description of the goods Marques et numéros; Nombre et nature des colis; Désignation des marchandises
Markal ve numara, Koli sayısı ve cinsi, Malların tarifi

2 KAP KULLANILMIŞ HAMUR YOĞURMA KAZANI

Belgede bulunması istenebilecek akreditif bilgileri vb. açıklamaları da bu kutuya

yazdıktan sonra yatay bir çizgi çekip, alltta kalan boşluğu da çapraz bir çizgi ile

kapatınız.

6. Gross weight Poids brut
Brüt ağırlık

350,00 KG

FATURA NO:639238
Tarih:

11.04.2006

Other information – Autres renseignementsDiğer malumat
ODA TASDİĞİ İÇİN KULLANILMAKTADIR.

LÜTFEN BOŞ BIRAKINIZ.

Stamp – Timbre – Mühür

It is hereby certified that the above mentioned goods originate in;II est certifié par la présente que les marchandises mentionnées
ci – dessus sont originaires de:

Yukarıda tadat edilen malların menşeli olduğu tasdik edilir.

TURKEY

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

CERTIFYING BODY

ORGANISME AYANT DELIVRE LE CERTIFICAT

İŞBU VESİKAYI TANZİM EDEN TEŞEKKÜL

TRABZON CHAMBERS OF COMMERCE AND INDUSTRY

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Place and date of issue – Lieu et date de delivrance

Tanzim yeri ve tarihi

TRABZON, 11.04.2006 FİRMA KAŞESİ, YETKİLİ İMZA

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Authorised signature – signature autorisée

Yetkili İmza